زهرا رمضانی – فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار:پرونده آموزش عالی سال 1401 هم بسته شد تا دانشجویان و دانشگاه‌ها چند هفته‌ای را به دور از هیاهو‌ها به سر ببرند. سالی که پر از خبرهای خوب و بد بود و مهم‌ترین آن را باید حواشی ایجاد‌شده در فضای دانشگاه‌ها به دلیل فوت مهسا امینی دانست. در این گزارش اتفاقات ماه به ماه نظام آموزش عالی را مورد بررسی قرار دادیم.
فروردین
دانشگاه‌ها بالاخره حضوری شد
فروردین ماه با حضوری شدن دوباره دانشگاه‌ها شروع شد. اتفاقی که بعد از ماه‌ها دوری دانشجویان از فضای فیزیکی کلاس‌ها در 6 فروردین ماه با چراغ سبز ستاد ملی مقابله با کرونا در دستور کار مسئولان وزارت علوم قرار گرفت و مصوبه این مساله هم رسما در تاریخ 9 فروردین ماه به این وزارتخانه ابلاغ شد تا بالاخره دانشجویان از 14 فروردین ماه به کلاس‌های درس بازگشتند. با این حال عمده دانشگاه‌ها آمادگی لازم برای میزبانی دوباره به‌ویژه برای دانشجویان خوابگاهی و کارشناسی‌ها را نداشتند و ترجیح دادند از آموزش تلفیقی(حضوری-آنلاین) برای گذراندن آن ترم استفاده کنند و البته بخش قابل‌توجهی از دانشجویان غیربومی هم به دلیل تغییر کاربری تعداد زیادی از خوابگاه‌ها در ایام کرونا، یا در صف انتظار برای رسیدن به اتاق خوابگاهی مانده یا ترجیح دهند در اتاق‌هایی با تراکم بالا زندگی کنند.
تقارن ماه مبارک رمضان با حضوری شدن دوباره دانشگاه‌ها، فضا را برای دیدارهای چهره به چهره فعالان دانشجویی با مسئولان مختلف باز کرد. 18 فروردین ماه بود که رئیس‌جمهور در پنجمین روز از ماه مبارک رمضان به خوابگاه دانشگاه خوارزمی رفت و افطار را میزبان آنها بود. تشکل‌های دانشجویی همچنین 23 فروردین ماه نیز میهمان محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد شدند و یک روز بعد، جمعی ا ز فعالان با حضور در پاستور، دیدار رسمی با شخص اول اجرایی کشور داشتند. البته دیدارها تنها به قشر دانشجو محدود نشد و رئیسی 31 فروردین ماه هم افطار را میزبان روسا و اساتید دانشگاهی شد.
اختصاص 13 میلیارد تومان اعتبار به طرح گرنت فناوری را هم باید یکی‌دیگر از اتفاقاتی دانست که در هفته پایانی فروردین ماه رسانه‌ای شد. در این میان اصلاح مصوبه ساماندهی موسسات آموزش عالی کشور که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید که براساس آن الحاق مرکز آموزش عالی استهبان به دانشگاه فسا و الحاق آن به دانشگاه شیراز، لغو و در مقابل ادغام مرکز آموزش عالی آباده با دانشگاه فنی و حرفه‌ای و الحاق آنها به دانشگاه شیراز و همچنین الحاق دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان به دانشگاه صنعتی اصفهان به‌جای دانشگاه اصفهان مورد تایید قرار گرفت.
اردیبهشت
رسیدن نان به وزارت علوم و دانشجویان به حسینیه امام(ره)
وزارت علوم که تا امروز ید طولایی در راه‌اندازی سامانه‌های مختلف دارد، در 10 اردیبهشت ماه اقدام به رونمایی از سامانه‌ای تحت عنوان نان یا همان نظام ایده‌ها و نیازها کرد تا شاید از این طریق بتواند با فراهم‌سازی بستری برای معرفی نیازهای جامعه و معرفی آن به پژوهشگران و دانشجویان، گره ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه را باز کند؛ اتفاقی که البته با گذشت 11 ماه هنوز راه زیادی تا رسیدن به نتیجه دارد. به‌طوری‌که با وجود ثبت 7 هزار و 638 نیاز در این سامانه، تنها 874 ایده و پیشنهاد برای حل آنها به ثبت رسیده و این نشان می‌دهد دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی هنوز از همان بستر قدیمی (دفتر ارتباط با صنعت در دانشگاه‌ها) برای پیشبرد برنامه‌هایشان استفاده می‌کنند.
از اتفاقات خیابان هرمزان که بگذریم، حضور دوباره دانشجویان در 6 اردیبهشت ماه و بعد از دو سال دوری از حسینیه امام(ره) را باید اتفاق مهم دانشجویی این ماه دانست. دیدار دانشجویی با رهبری هرچند حتی در دوران همه‌گیری کرونا هم تعطیل نشد، اما دیدار چهره به چهره و نشستن بر سر سفره افطاری در حسینه امام تفاوت‌های اساسی با دیدار از طریق فضای مجازی دارد. در اردیبهشت ماه امسال اتفاقات دیگری مانند برگزاری یازدهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی اینوتکس با حضور 400 شرکت دانش‌بنیان، استارتاپ، مرکز نوآوری، پارک علم و فناوری در پارک علم و فناوری پردیس و نیز دیدار دانشجویان با وزیر علوم و بهداشت رخ داد.
افزایش وام‌های خرید و ساخت و ودیعه مسکن اساتید به 600 میلیون و 240 میلیون تومان، آتش‌سوزی خوابگاه پسرانه دانشگاه امیرکبیر و اعلام شرایط برای بازگشت دانشجویان ایرانی از اوکراین و همچنین الزام وزارتین بهداشت و علوم به اختصاص تا ۱۰ درصد از بودجه عمرانی خود را به ساخت خوابگاه‌های متاهلی براساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که در آبان ماه سال گذشته از سوی رئیس‌جمهور ابلاغ شده را نباید از قلم انداخت.
خرداد
ابلاغ مهم‌ترین قانون حمایت از تولید دانش‌بنیان
خرداد ماه را باید ماه مهم حوزه دانش‌بنیان دانست. 3 خرداد بود که قانون جهش تولید دانش‌بنیان که در 11 اردیبهشت ماه از سوی مجلس مصوب و به تایید شورای نگهبان رسیده بود، از سوی رئیس‌جمهور برای ابلاغ اجرا شد تا از این طریق آیین‌نامه‌های مختلفی مانند آیین‌نامه حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در حوزه سلامت، آیین‌نامه حمایت از این حوزه در صنعت آب و برق، آیین‌نامه حمایت از تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در حوزه علوم در بازه‌های زمانی مختلف تصویب و ابلاغ شود.
خرداد ماه البته بدون حادثه هم نبود و مسمومیت غذایی دانشجویان دو دانشگاه فرهنگیان و امام صادق(ع) آن هم در دو روز پیاپی که باعث شد تا در مجموع بیش از 70 تن از دانشجویان این دو دانشگاه راهی بیمارستان شوند، اتفاقی بود که هرچند در ابتدا مسئولان آموزش عالی از احتمال وجود مسائلی در پشت‌پرده برای آن صحبت کردند، اما بعد از بررسی‌ها بالاخره وجود ویروس دلیل بیمار شدن دانشجویان اعلام شد.
لغو ادغام دانشگاه‌ها در طرح ساماندهی و اعلام آن از سوی سخنگوی وزارت علوم در اولین روز از خرداد ماه اتفاق قابل توجه دیگر این ماه به شمار می‌رود. طرحی که شامل حال 90 موسسه آموزش عالی می‌شد و قرار بود این میزان به 45 موسسه کاهش پیدا کند، اما با توجه به مخالفت‌هایی که از سال قبل توسط برخی نمایندگان مجلس و ائمه جمعه در این باره صورت گرفته بود، بالاخره طرح ادغام برای همیشه متوقف شد. در این بین نباید رفتن حمیدرضا طیبی بعد از 9 سال از جهاد دانشگاهی و قرارگیری سکان این نهاد به دست روح الله فیروزآبادی در هفته اول خرداد ماه، دیدار دانشجویان با معاون اول رئیس‌جمهور و ابلاغ مرخصی و میهمانی مادران دانشجو بدون احتساب سنوات به دانشگاه‌ها در راستای اجرای قانون جوانی جمعیت در هفته پایانی این ماه را نادیده گرفت.
تیر
اصلاح مدل برگزاری کنکور بعد از 12 سال
تیر امسال بالاخره بعد از یک سال کش و قوس میان مجلسی‌ها و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بر سر مصوبه کنکور، با ابلاغ این مصوبه از سوی رئیس‌جمهور، تکلیف داوطلبان برای چگونگی ورود به دانشگاه‌ها مشخص شده و پیروز این میدان هم شورا معرفی شد. مصوبه‌ای که مهم‌ترین تغییرات آن را می‌توان برگزاری سالی دو بار کنکور و همچنین تاثیر قطعی سابقه تحصیلی دانست، تاثیری که البته پله پله اجرا شده و قرار است از سال تحصیلی 1403-1402 از 40 درصد به 60 درصد در سال 1406-1405 برسد. البته این مصوبه شامل حال داوطلبان کنکور 1401 نمی‌شد و آنها به روال سال‌های قبل در سه روز، 8 و 9 و 10 تیر ماه برای رسیدن به صندلی دانشگاه مدنظرشان به رقابت پرداختند. نکته مهم اینکه مجلسی‌ها برای اولین بار در سال 89، بحث اعمال سابقه تحصیلی را به صورت تاثیر مثبت مصوب کرده بودند. تیر ماه را باید از حیث تعداد اتفاق، جزء ماه‌های آرام نظام آموزش عالی دانست، با این حال انتشار خبر دستور رئیسی برای افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی همانند مصوبه کنکوری شورا از اهمیت خاصی برخوردار است، خبری که البته در دی ماه همین امسال هم نتیجه داد و میزان سرمایه این صندوق با موافقت رئیس‌جمهور و تصویب هیات امنا طی 5 سال به 100 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
مرداد
تشکیل شورای عتف با رئیس‌جمهور پس از 11 سال
مرداد، ماهی که زمینه‌ساز اتفاقات مهمی برای آموزش عالی بود و سرآغاز آن را هم باید حضور رئیس‌جمهور بعد از 11 سال در شورای عتف که نهاد فرابخشی سیاستگذار وزارت علوم محسوب می‌شود، دانست. حضوری که باعث شد تا شبکه ملی آزمایشگاهی به تصویب برسد و در کنار آن طرح نگهداشت نخبگان و مهاجرت معکوس از دیگر خروجی‌هایش بوده است. ابلاغ ماده واحده «افزایش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی در مقطع عمومی» که در 14 تیر ماه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، در نیمه اول ماه برای اجرا از سوی رئیسی ابلاغ شد تا از این طریق این شورا تغییرات قابل‌توجهی را در حوزه سنجش و پذیرش دانشجویان در رشته‌های مختلف انجام دهد. مصوبه‌ای که البته همانند بحث افزایش ظرفیت پزشکی با اما و اگرهای زیادی همراه بود و مخالفان این طرح، آن را دلیلی برای کاهش کیفیت آموزشی می‌دانستند. ابلاغ اساسنامه باشگاه دانش‌پژوهان جوان که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و نهایی شدن طرح تحول این شورا هم از دیگر اتفاقات این ماه به شمار می‌رود، اما درمجموع باید عنوان کرد.
شهریور
تغییر در معاونت علمی دهقانی‌فیروزآبادی جایگزین ستاری شد
شهریور امسال با ابلاغ آیین‌نامه حمایت از دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در حوزه علوم، تحقیقات‌وفناوری از سوی معاون اول رئیس‌جمهور شروع شد، آیین‌نامه‌ای که مشتمل بر 39 ماده و تبصره‌های مختلف که بنا بود این وزارتخانه را به همراه وزارتین آموزش‌وپرورش، تعاون و ارتباطات، سازمان برنامه‌وبودجه، بنیاد نخبگان، سازمان امور مالیاتی موظف به حمایت از تولیدات دانش‌بنیانی کند، اما در عمل این آیین‌نامه هم برخلاف بسیاری از اسنادبالادستی در مرحله تدوین سازوکارهای اجرایی 11 ماده خود باقی ماند. سازوکارهایی که طبق این آیین‌نامه باید ظرف دو ماه از ابلاغ، تدوین می‌شدند. از جمله این بخشنامه‌ها می‌توان به عدم تدوین دستورالعمل بیمه پژوهش، لایحه رفع موانع حقوقی و تسهیل پژوهش، دستورالعمل طرح حمایت از واقفان و خیران حوزه پژوهش و فناوری، بسته رفع موانع آموزش، پژوهش‌وفناوری و نوآوری، دستورالعمل حمایت از دوره‌های پسادکتری و... اشاره کرد. در این میان بد نیست به این مساله هم اشاره کنیم که مسئولان وزارت علوم علی‌رغم اینکه بارها درباره تدوین این دستورالعمل صحبت کرده بودند، اما خبری از به نتیجه رسیدن آنها نیست.
البته از آیین‌نامه دانش‌بنیانی که بگذریم، نمی‌توان آغاز برگزاری تجمعات اعتراضی در واکنش به فوت مهسا امینی را در فضای دانشگاهی نادیده گرفت، اعتراضاتی که هر چند در هفته‌های پایانی شهریور ماه جرقه آن زده شد، اما به‌سرعت در همان روزهای اولیه، رنگ و بوی رادیکالی به خود گرفت و بستر را برای رویارویی دانشجویان با نگاه‌های مختلف در دانشگاه‌های مختلف فراهم کرد. همه اتفاقات این ماه، به فضای غبارآلودی که در روزهای اولیه شکل گرفته بود، ختم نشد، بلکه در حوزه تصمیم‌گیری هم اتفاقات قابل‌توجهی افتاد که ازجمله آن می‌توان به ابلاغ سند ازدواج دانشگاهیان توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد. سندی که تصویب آن به آبان‌ماه سال گذشته برمی‌گردد.
اختصاص وام اربعین به دانشجویان، اعلام شرایط پرداخت وام شهریه در سال تحصیلی از سمت صندوق رفاه دانشجویان، تخصیص بورسیه و امکان ادامه تحصیل مدال‌آوران المپیاد، استعفای سورنا ستاری آن هم بعد از 9 سال از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و حضور روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی در مسند معاون علمی و فناوری و معرفی سرآمدان علمی کشور را هم باید از دیگر اتفاقات مهمی دانست که در نیمه اول سال در حوزه آموزش عالی رخ داده است.
مهر
روزهای سخت اعتراض و اغتشاش دانشگاه
مهرماه امسال از همان ابتدا تحت تاثیر اعتراضات دانشجویی قرار داشت به‌طوری که حتی کلاس‌های درس نیز با یک هفته تاخیر آغاز شد و در تمام طول ترم نیز هرازگاهی خبرهایی از تجمعات اعتراضاتی در دانشگاه‌ها منتشر شد که در این میان 10 مهرماه، اتفاقات رخ‌داده در دانشگاه صنعتی‌شریف و حضور وزیر علوم برای اولین بار در میان دانشجویان در صدر رسانه‌ها قرار گرفت و خود دلیلی برای تداوم اعتراضات در دیگر دانشگاه‌ها شد. البته حضور مسئولان تنها به زلفی‌گل ختم نشد و رئیسی در 16 مهرماه به مناسبت جشن آغاز سال تحصیلی در میان دانشجویان دختر الزهرا (س) حاضر شد تا از این طریق فضای ملتهب آن روزها کمی آرام بگیرد. در همین راستا حضور بهادری‌جهرمی در 26 مهر ماه در دانشگاه علامه طباطبایی را هم نباید نادیده گرفت. همچنین دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی هم بعد از یک سال با رهبری که 27 مهرماه و در حسینیه امام(ره) انجام شد را هم باید جزء رویدادهایی دانست که مسیر حرکت دانشگاه‌ها را در آن برهه روشن کرد.
تفاهمنامه همکاری میان وزارت علوم و راه و شهرسازی در راستای اجرای قانون جوانی جمعیت با هدف ساخت 200 هزار واحد خوابگاه متاهلی و تصویب پیشران‌های عرصه آموزش عالی در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم از دیگر رخدادهای مهمی بود که این ماه انجام شده بود.
آبان
بازگشت آرامش به دانشگاه
علی‌رغم اینکه آبان‌ماه هم در سایه اعتراضات و اغتشاشات در فضای دانشگاهی سپرده شد و همزمانی چهلمین سالگرد مهسا امینی زمینه را برای برپایی این تجمعات در دانشگاه‌هایی مانند تهران، صنعتی‌شریف، تربیت‌مدرس و... فراهم کرد و باعث شد تا تعدادی از این دانشجویان برای مدتی از حضور در کلاس‌های درس منع شوند؛ اما درنهایت شرایط و شیوه برگزاری کلاس‌ها به حالت عادی برگشت و فضای آکادمیک کشور بالاخره بعد از دو ماه فضای التهاب‌آور، توانست نفسی تازه کند! البته نباید این نکته را هم فراموش کرد که در تمام این چند ماه، مسئولان مختلف به طرق مختلف پای صحبت دانشجویان نشستند که ازجمله آن باید به وزیر علوم و بهادری‌جهرمی اشاره کرد؛ البته حضور جهرمی در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به دلیل درگیری میان دانشجویان نیمه‌تمام باقی ماند. از حواشی دانشجویی که بگذریم، انتصاب مصطفی رستمی، بعد از دو ماه از ابلاغ سند ملی ازدواج دانشگاهیان به دبیری ستاد مرکزی یکی از اتفاقات قابل‌توجه این ماه به شمار می‌رود، اقدامی که انتظار می‌رفت تا زمینه را برای برگزاری اولین جلسه این ستاد ملی فراهم کند، هر چند که باز هم با تأخیر دوماهه همراه شد. ابلاغ آیین‌نامه ستاد راهیان پیشرفت به دانشگاه‌ها، تغییر شاخص‌های ارزیابی دانشگاه‌ها براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ملاک قرار گرفتن شاخص‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی و زیرساخت‌های فیزیکی، قرارگیری 841 پژوهشگر ایرانی در زمره یک‌درصدی‌های برتر دنیا را هم باید از دیگر خبرهای مهم دانست.
آذر
حضور شخص اول اجرایی کشور در ساختمان هرمزان
بازدید شخص اول اجرایی کشور از وزارت علوم‌وتحقیقات در هفتم آذرماه که ماحصل آن نیز 14 دستور در راستای تغییر در حوزه آموزش عالی است را باید مهم‌ترین اتفاق آذرماه دانست. دیداری که یکی از نتایج آن را باید تعیین‌تکلیف واحدهای بدون متقاضی دانشگاه‌های دولتی نظیر علمی کاربردی و پیام‌نور یا به عبارت بهتر ادغام این واحدها و طراحی نشان ملی مسئولیت اجتماعی دانست. هرچند هنوز نتایج آن دستورات روشن نیست.
قرارگیری روز دانشجو در این ماه را هم نمی‌توان نادیده گرفت، اتفاقی که تراکم دیدارهای دانشجویی با مسئولان مختلف را به بالاترین حد رساند و وزیر علوم، محسنی‌اژه‌ای، قالیباف و زاکانی را باید مقام‌هایی دانست که در این دیدار پای صحبت‌های دانشجویان نشستند. حوادث رخ‌داده طی دو ماه گذشته باعث شد شورای عالی انقلاب فرهنگی با ابلاغ بخشنامه‌ای دانشگاه‌ها را ملزم به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی کند، در مقابل نیز ابلاغ آیین‌نامه جدید انضباطی با 58 تغییر که با حواشی زیادی هم روبه‌رو شد را نمی‌توان نادیده گرفت. در این میان اما پرحاشیه‌ترین اقدام را باید ابلاغ نرخ‌های جدید لغو تعهد آموزش رایگان و 5برابر شدن هزینه این بخش دانست. البته این ماه هم بدون حادثه نبود، به‌طوری که مسمومیت‌های زنجیره‌ای دانشجویان در دانشگاه‌های صنعتی اراک، صنعتی اصفهان، علامه طباطبایی و خوارزمی و اعتراض دانشجویان ازجمله دانشجویان علامه به این اتفاق و آتش‌سوزی در آزمایشگاه دانشکده شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان و فوت یک نیروی امریه این دانشکده را هم نمی‌توان نادیده گرفت. برگزاری نمایشگاه در هفته پژوهش از سوی وزارت علوم و آتش زدن دفتر بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف هم از دیگر اتفاقات این ماه بود.
دی
شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ از ابلاغ سند تحول تا تغییر دبیر
پرونده دی‌ماه باید با ابلاغ سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی که جزء مطالبات رهبری به شمار می‌رود، آغاز و با رفتن سعیدرضا عاملی از شورای عالی انقلاب فرهنگی و حضور عبدالحسین خسروپناه در مسند دبیری این شورا در تاریخ 21 دی به پایان برد که با توجه به جایگاه این شورا در نظام آموزش عالی، حوزه علم و فناوری و فرهنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان خبر استعفای معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم که هیچ‌گاه از سوی وزارت علوم نه مورد تایید قرار گرفت و نه تکذیب شد هم از جمله اخبار مهم این ماه تلقی می‌شود. شاید این ماه از حیث تغییر مسئولان یا زمزمه‌های تغییر آنها، مهم باشد اما برگزاری نخستین جشنواره ملی سلامت دانشجویان توسط سازمان امور دانشجویان و اجرایی شدن طرح بورسیه تحصیلی نخبگان در صنعت و شرکت بیش از 36 هزار زوج در جشن ازدواج دانشجویی و صعود هفت‌پله‌ای ایران در شاخص نوآوری جهانی هم از دیگر اتفاقات قابل‌توجه دهمین ماه سال به شمار می‌رود.
بهمن
تب‌وتاب بودجه‌ای بالا گرفت
در ماه‌های پایانی سال، تب اتفاقات و ابلاغ مصوبات جدید فروکش کرد و جای خود را به نگرانی بابت بودجه‌ریزی داد، هرچند طبق اعلام مسئولان وزارت علوم، بودجه این وزارتخانه برای سال آینده 33 درصد رشد داشته، اما از حالا می‌توان انتظار داشت که سال آینده، دانشگاه‌ها با مشکلات اعتباری به‌ویژه در حوزه پژوهش مواجه خواهند شد. همچنین اختصاص 700 میلیارد تومان در لایحه برای ساخت خوابگاه‌های متأهل وزارتین بهداشت و علوم هم موضوعی است که د صورت تحقق می‌تواند تاثیری نه‌چندان زیاد در حوزه رفع مشکلات کمبود خوابگاه دانشجویان متاهلی داشته باشد.
از مباحث بودجه‌ای که بگذریم، باید عنوان کرد اولین روز از بهمن‌ماه با دیدار 56 نفر از نخبگان برگزیده کشور با وزیر علوم که همگی جزء نخبگان تهرانی بودند، آغاز شد.
اعزام 34 هزار دانشگاهی به مناطق جنگی در قالب اردوهای راهیان نور و البته جان باختن یک دانشجوی ایرانی در زلزله ترکیه و بازگشت 130 دانشجو به کشور هم از دیگر رویدادهای مهم است. در این میان تصویب آیین‌نامه حمایت از نخبگان غیر ایرانی که در آخرین روز بهمن‌ماه ازسوی رئیس‌جمهور ابلاغ شد و معتکف شدن دانشجویان برای دومین‌سال بعد از کرونا در مساجد دانشگاهی از دیگر خبرهای ماه گذشته است.
اسفند
آخرین ماه سال با اعتراض دانشجویان به کیفیت غذا
آخرین ماه سال هم با قرار خبر گران شدن تغذیه دانشجویی و اعتراض دانشجویان دانشگاه‌ها مانند صنعتی امیرکبیر و افت کیفیت غذا شروع کرد؛ هرچند آذرماه رئیس سازمان امور امور دانشجویان از تغییر شیوه پرداخت بودجه تغذیه خبر داده بود، اما علی‌رغم تصویب بودجه در مجلس، هنوز تکلیف این حوزه مشخص نشده است. راه‌اندازی سامانه شفافیت در مکاتبات اداری وزارت علوم، قرار گرفتن 4 دانشگاه ایرانی در جمع 10 دانشگاه برتر جهان اسلام، ادغام پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری و ایجاد مراکز مشاوره ازدواج دانشجویی در دانشگاه‌های وزارتین علوم و بهداشت برای اولین‌بار از دیگر اتفاقات این حوزه است. اختصاص 2 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برای تجهیز آزمایشگاه‌های دانشگاهی ه از دیگر اتفاقات مهم است.
در این بین البته رئیس‌جمهور آیین‌نامه حمایت از نخبگان ایرانی و ماده واحده اولویت‌ها و سیاست‌های فرهنگی، علمی، فناوری و نوآوری برنامه هفتم را برای اجرا ابلاغ کرد.
برنامه هفتم و فرصت تحول آموزش عالی
آموزش عالی در سال 1401 اتفاقات تلخ و شیرین بسیاری را از سرگذراند و به‌نظر می‌رسد برای سال آتی خود نیاز به تغییرات بسیاری در سیاستگذاری‌هایش داشته باشد. نگارش سند هفتم توسعه بهترین موقعیت برای تدوین سازوکارهای اجرایی تحول آموزش عالی است. در مصاحبه با دو نفر از روسای‌دانشگاه‌های کشور به بررسی تغییرات آموزش عالی در سالی که گذشت پرداخته‌ایم و پیشنهادهای آنها برای سال آتی را جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.
شخصیت و موقعیت را به هیات‌امنای دانشگاه‌ها بازگردانید
فرهاد دانشجو، رئیس دانشگاه تربیت مدرس درباره پیشنهادهای خود برای سال آتی آموزش عالی و مدیریت آن گفت: «وزارت علوم باید از تمرکز‌گرایی وزارتخانه‌ای پرهیز کنید و اختیار را به هیات‌امنای دانشگاه‌ها واگذار کنند و برای بودجه دانشگاه‌ها اعتبارات و ردیف‌های مستقل درنظر بگیرند. تفاهمنامه‌های مستقل به دانشگاه‌ها و سازمان برنامه و بودجه سپرده شود. در سال گذشته چنین اتفاقی نیفتاد و این اولین‌باری بود که این اختیار از دانشگاه‌ها سلب شده بود و به‌نظر من این موضوع مشکل بزرگی است. وزارتخانه‌های علوم و بهداشت تا جایی که امکان دارد، بخش سیاستگذاری، نظارت و کنترل و هر بخشی را که مربوط به اجرا می‌شود به دانشگاه‌ها واگذار کنند. تا ستاد بتواند نظارت کند و به دانشگاه‌ها کمک کند اما خودش وارد اجرا نشود. از نظر من مهم‌ترین پیشنهاد این است که سعی کنند در سال آینده شخصیت و موقعیت هیات‌امنای دانشگاه‌ها را به آنها بازگردانند.»
باید روند تغییر نگاه در آموزش عالی ادامه داشته باشد
علی نظری، رئیس دانشگاه لرستان درباره مهم‌ترین اتفاقات آموزش‌عالی در سال 1401، بیان کرد: «اگر بخواهم به مهم‌ترین تغییرات در حوزه آموزش عالی و وزارت علوم در سالی که گذشت اشاره کنیم، با توجه به محدودیت‌هایی که بیماری کرونا برای ما داشت، محدودیت‌های مالی بسیاری را پیش روی دانشگاه‌ها گذاشت. خوابگاه‌های استیجاری تغییر کاربری داده بودند و بسیاری از مسائل مالی که وجود داشت. درکنار این موضوع، تحولات نرم‌افزاری در حوزه وزارت علوم اتفاق افتاد. تغییر نگاهی که مدیریت وزارت علوم و محمدعلی زلفی‌گل نسبت به کارکرد آموزش عالی دارند و به‌عبارتی بازنگری مهمی در رفتار وزارت عتف رخ داده است. این موضوع در سطح نرم‌افزاری است. دیدگاه‌ها نسبت به آموزش، پژوهش، فناوری بسیار تغییر کرده است. نگاه استادان ما تغییر کرده است. مهم‌ترین موضوع نیز ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه است که رخداد بسیار مهمی است و روزبه‌روز درحال پیشرفت است.» او در ادامه توضیح داد: «نکته دیگر توجه ویژه به تمدن‌سازی در سطح آموزش عالی کشور است. شعار سال که رهبری به‌عنوان سال تولید دانش‌بنیان از آن یاد کردند و نشان‌دهنده توجه در راستای تمدن‌سازی بود. علم و فناوری بسترساز و از اساسی‌ترین مولفه‌های تمدن‌سازی هستند. بسامد بالایی در صحبت‌های وزیر علوم، مربوط به حوزه فناوری وجود دارد. ایجاد معاونت فناوری نیز در این راستا اتفاق افتاد که نشان می‌دهد دانشگاه‌های ما بازوی توانمندی برای تمدن‌سازی هستند.» نظری در پایان درباره پیشنهاد خود برای سال آتی در آموزش عالی عنوان کرد: «از نظر من مساله تغییر نگاه باید ادامه داشته باشد و در دانشجو ایجاد شود و درنهایت به حکمرانی در آموزش عالی برسد. اگر این تغییر نگاه به‌سرعت ایجاد شود و شامل حال آموزش‌وپرورش و وزارت بهداشت شود، ما شاهد اتفاقات بسیار مبارکی در کشور خواهیم بود. به‌عبارت دیگر اگر چنین تغییری اتفاق بیفتد، آنگاه دانشجو پیش از اینکه دانشجو باشد، انسان مسئول خواهد بود. امروزه پیش از اینکه بخواهیم دانشجو تربیت کنیم، باید انسان تربیت کنیم. این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی و به‌کارگیری خرده‌فرهنگ‌هاست. اگر هر فرد خود را مسئول بداند، آنگاه جامعه خوبی خواهیم داشت.»